FILOZOFIAJednym z najważniejszych osiągnięć Greków starożytnych jest stworzenie filozofii. Filozofia (dosłownie zamiłowanie do mądrości) jest to termin wprowadzony przez greków dla określenia sposobu rozumienia świata, który nie odwołuje się do mitów, do interwencji bogów będących przedmiotem kultu, lecz dąży do budowania koncepcji całościowych do objaśnienia wszystkich stron rzeczywistości. Pojawienie się poglądu na świat, który jest całkowicie odrębny od relingi jest faktem ogromnej wagi. Zadecydował on o specyficznym charakterze greckiej cywilizacji. Jego znaczenie ograniczało się do świata starożytnego, filozofia bowiem wpłynęła w decydującym stopniu na sposób myślenia następnych epok, w tym zwłaszcza na powstanie nowożytnej nauki.
Ale dlaczego filozofia powstała w Grecji? Najważniejszym powodem dlaczego właśnie tam jest charakter greckiej polis. Jej obywatele byli w stanie nauczyć się rozumieć życie społeczne udział w działalności politycznej przyzwyczajał ich do dyskutowania, do rozpatrywania spraw z różnych stron, ważenia argumentów za takim lub innym rozwiązaniem poddawało swoistej gimnastyce myślowej.
Początek filozofii dali myśliciele w VI w. p.n.e w Jonii, krainie znajdującej się na wybrzeżach Azji Mniejszej. Starali się oni zrozumieć co kryje się za zmiennością rzeczy na jakie a niezmienne elementy można rozłożyć rzeczywistość. Najstarszy z nich Tales z Miletu żyjący w połowie VI w. p.n.e. twierdził że podstawą wszechświata jest woda. W sto lat po nim w tym samym kierunku pójdzie Demokrty, który nie był "filozofem jońskim". Wprowadził on pojęcie atomu jako najmniejszej niepodzielnej cząstki.
Filozofowie interesowali się mechanizmami myślenia tworząc osobną dyscyplinę, logikę, która osiągnęła w starożytności szczególnie wysoki stopień rozwoju. Zastanawiali się nad wartością podstawowych narzędzi poznania, rozumu i doświadczenia zmysłów. Pytając o naturę ludzkiej duszy, doszli do wniosku że istnieje ostre przeciwieństwo między ciałem a duszą, materią a duchem namiętnością a rozumem. Doszli do stworzenia pojęcia boga nie mającego nic wspólnego z bogami religii tradycyjnej, boga niematerialnego, wszechogarniającego, pierwszą przyczynę i cel wszystkiego co jest. Zasady życia w społeczności zajmowały w ich rozważaniu bardzo ważne miejsce, niemal wszyscy uprawiali etykę. Dzięki temu filozofia stała się dla ludzi wykształconych przewodniczką w życiu, w dziełach filozoficznych szukano wskazówek jak trzeba postępować. Filozofowie próbowali ustalić jakie powinno być dobre państwo i co czynić, aby osiągnąć stan idealny. Do koncepcji wzorowego państwa dochodzili analizując wady i zalety ustrojów istniejących oraz tworząc abstrakcyjne ich modele.
Aleksander Wielki Aleksander Wielki jest jednym z największych dowódców w dziejach starożytności i całej historii. Dzięki geniuszowi strategi ale również dzięki ogromnemu szczęściu podbił pół ówczesnego świata. Jest to postać tak barwna, że na pewno warto poświęcić jej swojego czasu.
Młodość Aleksandra Aleksander, syn Filipa II i Olimpias, urodził się w 356 roku p.n.e. Był wychowywany przez Arystotelesa, który wpajał mu od najmłodszych lat umiłowanie nauki i spokoku. Pierwsze opanował dość dobrze, z drugim miał często problemy. Co ciekawe, gdy dziesięcioletni Aleksander stanął z lirą przed ateńskimi gośćmi, Demostenes, najsłynniejszy grecki mówca i później wielki przeciwnik działań macedońskiego króla, nazwał go głupkiem (margites), który nie potrafi zliczyć do pięciu i z którego strony nigdy nie zagrozi Atenom niebezpieczeństwo, gdyby kiedykolwiek wstąpił na tron. Nie wiedział nawet jak się mylił. Gdy Aleksander miał 20 lat (w 336 roku) jego siostra Kleopatra wychodziła za mąż za Aleksandra z Epiru. W czasie uroczystości jeden z członków straży przybocznej Filipa, Pauzaniasz , z niewyjaśnionych przyczyn ugodził sztyletem w pierś Filipa. Aleksander został królem Macedonii. Od teraz był Aleksanderem III Macedońskim później nazwanym Wielkim. Pierwsze wojny Aby rozpocząć podbój świata, Aleksander musiał najpierw zabezpieczyć granicę macedońską przed wojowniczymi plemionami: Ilirów, Traków, Getów i Tryballów. Wiosną 335 pne Aleksandeer razem ze swoją potężną, 20 000 armią szturmem zdobył przełęcz Szpika bronioną przez walecznych Traków. Pędząc przed sobą Tryballów, doszedł do Dunaju - granicy ówczesnego świata ,,cywilizowanego''. Aleksander okazał tutaj swój kunszt organizacyjny i logistyczny przeprawiając nocą przez ta dużą rzekę, na prymitywnych trwatwach zrobionych na prędce 5000 ludzi i przepędził zaskoczonych Getów. Następnie armia macedońska popędziła do Pelionu, miasta zaatakowanego przez Ilirów. I tutaj Aleksander okazał swoje umiejętności perfekcyjnie formując falangę, dzięki której armia wyszła bez większego szwanku z niemałej opresji. Lecz w Grecji krążyła plotka, że Aleksander zginął pod Pelionem. W państwach - miastach greckich zaczęto tak w nią wierzyć, że czyniono juz postępowania do buntu przeciw Macedonii, która przecież bez swojego wodza nie była juz tak silna. Szczególnie bojowo nastawiene były Teby. Aleksander poprowadził swoją armię do Grecji, cały czas odkładając mażenia o wyprawie do Azjii Mniejszej i Persji, do Teb. Dzięki nieuwadze tebańczyków, którzy zostawili jedną z bram miasta otwartą, armia macedońska wdarła się do środka i urządziła krwawą jatkę mającą być nauczką dla greckich miast. Armia macedońska po powrocie do kraju cieszyła się z odniesionych zwycięstw w czasie Dionizjów
Macedońska armia Gdy rozpoczynała się wielka wyprawa, wiosną 334 roku pne, armia Aleksandra liczyła 35 000 wojowników. W tym 30 000 piechurów i 5000 konnicy. Za królem jechała arystokracja macedońska - hetajrowie (konnica uzbrojona w lance i zakrzywione szable, nosząca metalowe hełmy, skórzane napierśniki i nagolenniki). Za nimi maszerowali pedzetajrowie (piechurzy, których znakiem rozpoznawalnym były 5-cio metrowe dereniowe włoćznie, zwane sarisami). Następnie biegli lekkozbrojni królewscy tarczownicy, zwani hypasistami. W orszaku byli również Grecy: 5000 konnych i 7000 pieszych wystawionych zgodnie z umowami przez państwa miasta. Służyli oni raczej, ze względu na ich niepewność polityczną, do osłaniania tyłów. Oddziały wystawione przez Traków, Tesalów i Ilirów były pełne ochoty do walki podobnie jak kreteńscy łucznicy. Potem ciągnął się nie kończący tabor z: katapultami, wozami prowiantowymi, końmi, jucznymi zwierzętami, chłopami stajennymi, służacymi, kucharzmi, rzemieślnikami, tragarzami, bematystami (osobami odmierzającymi odległość), paziami, lekarzami, kapłanami, wróżbitami, inżynierami, technikami, urzędnikami skarbowymi, pisarzami, kwatermistrzami, felczarami. Na samym końcu jechali: literaci, poeci, filozofowie, historycy (Kallistenes), aktorzy, muzycy, tancerze, malarze (Apelles), rzeźbiarze (Lizyp).
 Perykles Perykles, Perikles (ok. 500-429 p.n.e.), ateński mąż stanu, świetny wódz i zdolny mówca, pochodzący (przez matkę Agarystę) z arystokratycznego rodu Alkmeonidów (syn Ksantyposa, kuzyn Klejstenesa).
Działalność rozpoczął u boku Efialtesa, przywódcy stronnictwa demokratycznego, z którym przeprowadził w 462 p.n.e. ustawę ograniczającą działalność areopagu. Po śmierci Efialtesa i wygnaniu przez sąd skorupkowy Kimona (461 p.n.e.) Peryklesa wybierano wielokrotnie strategiem (od 444 p.n.e. prawie co rok).
Jego przeciwnikiem politycznym był Tukidydes, syn Melezjasza (wygnany w 443 p.n.e.). Perykles był przywódcą ludu, przebudował i ugruntował demokrację w Atenach (przeniesienie uprawnień areopagu na eklezję - zgromadzenie ludu, radę pięciuset - bule, organ doradczy eklezji, oraz heliaję - sąd przysięgłych).
Przyczynił się do uczestnictwa w rządach uboższych obywateli (diety dzienne). Jako zwolennik mocarstwowej pozycji Aten Perykles sprawił, że Ateński Związek Morski stał się organizacją państwową, której skarbiec został przeniesiony z Delos do Aten (454 p.n.e.), co zapewniło Ateńczykom dodatkowe środki finansowe. Najważniejsze sprawy państw sprzymierzonych w Związku rozstrzygała heliaja.
Perykles rozwinął flotę (ok. 400 trier), przyczynił się do rozbudowy portu w Pireusie i połączył go z Atenami ("długie mury"), co zapobiegało odcięciu miasta od morza i dawało Atenom przewagę na morzach. Kontynuował wojnę z Persami (pokój Kalliasa 449 p.n.e.). Walczył ze Spartą o hegemonię w Grecji.
Mimo zawartego ze Spartą pokoju na 30 lat (446 p.n.e.) nie rezygnował z przywództwa Aten. Nie pozwalał na bunty i próby odłączenia się od Związku państw sprzymierzonych, przywracając jego jedność siłą. Nawiązał mocne więzy handlowe Aten z wybrzeżami Morza Czarnego. Nakazał założenie wielu kolonii (Thurioj w południowej Italii) i kleruchii (kolonii wojskowych).
Za czasów Peryklesa Ateny jako przywódca Związku osiągnęły szczyt rozwoju (odbudowa i rozbudowa Akropolis w Atenach) i stały się centrum kulturalnym dla wielu Greków (głównie Jonów). Perykles był mecenasem i przyjacielem wielu artystów (m.in. Fidiasza, Anaksagorasa, Sofoklesa), przyczyniając się do rozkwitu greckiej literatury i sztuki ("złoty wiek" lub "epoka P"). Wprowadził zasiłek teatralny, umożliwiając ubogim obywatelom uczestnictwo w spektaklach teatralnych.
Zbytni wzrost potęgi Aten stał się przyczyną wybuchu wojny peloponeskiej (431-404 p.n.e.), w której Ateny doznały wielu niepowodzeń, co przyczyniło się do spadku popularności Peryklesa. Jego żonie, Aspazji, i przyjaciołom wytoczono proces, chcąc w ten sposób uderzyć w Peryklesa. Jednak oskarżenie o nieprawidłowe rozdysponowanie funduszów państwowych zostało oddalone i Perykles odzyskał dawny autorytet.
W 429 p.n.e padł ofiarą panującej w mieście epidemii. Biografię Peryklesa napisał Plutarch, również Tukidydes poświęcił mu wiele miejsca w swoim dziele Wojna peloponeska.
Platon Urodził się ok. roku 427 p.n.e zmarł ok. roku 347 p.n.e. Pochodził z zamożnej Ateńskiej rodziny. Uczeń Sokratesa. Początkowo chciał zostać politykiem, ale ostatecznie zrezygnował z udziału w życiu publicznym. Porzucił rodzinne miasto by założyć akademie - pierwszą szkołę filozoficzną, w której nauczał aż do śmierci. Był twórcą pierwszego systemu idealizmu obiektywnego zwanego platonizmem. Według Platona świat rzeczywisty stanowi niedoskonałe odbicie istniejącego realnie (realizm pojęciowy) świata doskonałych idei. Najważniejsze dzieł Platona to Państwozawierające opis idealnych form rządów. Na czele państwa Platona mieli stać strażnicy - filozofowie, bezpieczeństwo powinni zapewniać wojownicy, a chłopi i rzemieślnicy mieli by dbać o byt materialny wszystkich obywateli.
IDEA: termin utworzony przez Platona od greckiego słowa eidos-wygląd, to co widoczne. Platon odróżniał bowiem to, co daje się widzeić, spostrzec zmysłami [co wieczne się staje i zmienia], od tego, co daje się widzieć jedynie 'oczami duszy', czyli prawdziwie wiedzieć. To są właśnie idee,czyli wieczne i niezmierne 'czyste istności'. Jeśli więc zmysłowo dostrzegamy, ze rzeczy są równe, piękne dobre, to ideą będzie sama równość ,piękno i dobro. Ta ostatnia idea- DOBRO- jest dla Platona ideą naczelną[najogólniejszą] ,gdyż w pewnym sensie o wszystkich rzeczach możemy powiedzieć, ze są dobre[czemuś służą]. Przyznając ideom prymat nad tym, co widzialne, zmysłowo uchwytne, Platon stał się prekursorem stanowiska nazywanego później idealizmem.
DUSZA: [gr. psyche] w ogólnym ujęciu, wspólnym pierwotnym lulturom i religiom, dusza-jako moc ożywiająca to, co żyje- utożsamiana była z oddechem, tchnieniem. Myśl grecka znacznie rozwinęłą to pojęcie, wyodrębniając różne stopnie uduchowienia: samą żywotność [wegetatywnosć], zmysłowość- zdolność odczytywania i reagowania właściwą przede wszystkim zwierzętom, oraz umysłowość- właściwą jedynie człowiekowi. Platon mówiąc o duszy zwraca przede wszystkim uwagę na zmysłowość i umysłowość, interesują go bowiem zdolności poznawcze człowieka.
DIALEKTYKA: [gr. techne dialektike- umiejętność prowadzenia rozmowy, dialogu] umiejętność tę rozwinęli zwłaszcza sofiści ,ale głównie jako sztukę prowadzenia sporu, wykazywania w rozumowaniu oponenta. U Sokratesa i Platona dialektyka stała się metodą filozofii- umiejętnością dochodzenia prawdy. Łączyło się to z przekonaniem ,że prawda dostępna jest tylko przez [dia] mowę [logos]. Dialog filozoficzny nie jest bowiem wymianą poglądów, ale wspólnie podjętym wysiłkiem wydobycia na jaw ukrytych przesłanek tej rozmowy, przesłanek, na których sięw ogóle opiera wiedza potoczna- jest więc próbą zdobycia zasadniczości żywionych przez nas przekonań i poglądów. Tylko wiedza w ten sposób uzasadniona przestaje być mniemaniem [doksa] i moze stać się wiedzą prawdziwą.
|
